Το «Ρεμπέτικο» του Σταύρου Ξαρχάκου στο Ηρώδειο: (ζήσαμε) μία ιστορική συναυλία

Ο μαέστρος και το εμβληματικό του έργο

Φωτογραφίες: Ευαγγελία Θωμάκου

Δύο οι συντάκτες του Loaded που μαγεύτηκαν από ένα μοναδικό live.

Του Δημήτρη Κανελλόπουλου

Χθες βράδυ λοιπόν στο Ηρώδειο ζήσαμε μία βραδιά από εκείνες που μένουν ιστορικές και (θα) αποτελούν σημείο αναφοράς. Όχι μόνο επειδή ήταν μία καλή, εξαιρετική, συναυλία αλλά, κυρίως, γιατί ήταν από εκείνες που σπάνια έχεις τη δυνατότητα να βλέπεις. Προσωπικά δεν θυμάμαι τον Σταύρο Ξαρχάκο να παίζει ολόκληρο το Ρεμπέτικο, αυτό τον σπουδαίο δίσκο από την ταινία του Κώστα Φέρρη. Ο αγαπημένος μου ελληνικός δίσκος να σας αποκαλύψω.
Το Ρεμπέτικο λοιπόν ολοκληρωμένο. Έκανε και ο Ξαρχάκος αυτό που κάνουν πολλά ονόματα στο εξωτερικό: παίζουν σε συναυλίες τους ολόκληρα άλμπουμ τους, συναυλίες αφιερωματικές με concept. Σε ένα sold out Ηρώδειο (η συναυλία επαναλαμβάνεται στις 12 Οκτωβρίου, σπεύσατε για εισιτήρια) ακούσαμε τραγούδια όπως το «Μάνα Μου Ελλάς» και «Το Δίχτυ» με τον μαέστρο να τραγουδάει σχεδόν α καπέλα τους πρώτους στίχους, το «Καίγομαι», αλλά και τα υπόλοιπα: «Στου Θωμά», «Στης Πίκρας Τα Ξερόνησα», «Μπουρνοβολιά», «Στην Αμφιάλη» κ.ά.
Είχε 15 άτομα ορχήστρα (με έξι μπουζούκια), τέσσερις ψάλτες, τον Ζαχαρία Καρούνη και την Ηρώ Σαΐα στο τραγούδι. Τραγουδούσαν όλοι βέβαια, ρεμπέτικα άλλωστε ακούγαμε, πάλκο αυθεντικό.
Συγκλονιστική στιγμή όταν ο Σταύρος Ξαρχάκος ερμήνευσε «Το Πρακτορείο». Από τις μοναδικές συναυλιακά στιγμές, από αυτές που είναι once in a lifetime για τους ακροατές.
Ο μαέστρος αφιέρωσε τη συναυλία στους πρωτεργάτες του «Ρεμπέτικου» που δεν είναι πια στη ζωή: Νίκο Γκάτσο, Σωτηρία Λεονάρδου, Νίκο Δημητράτο, Νίκο Μαραγκόπουλο, Κώστα Τσίγκο, Τάκη Μπίνη, Αριστείδη Μόσχο και Θόδωρο Πολυκανδριώτη.
Και όπως πάντα, έτσι και χθες, ο Ξαρχάκος κράτησε τη συναυλία σε ένα επίπεδο που δεν την άφησε ποτέ να γίνει... λαϊκή, εύκολη ή εύπεπτη. Με τέτοιες τραγουδάρες θα μπορούσε αν ήθελε να το έκανε το Ηρώδειο λαϊκή πίστα από τις λίγες. Και με καλό τρόπο, δεν λέω. Αλλά όχι, σιγά ποτέ μην ακολουθούσε τέτοιο δρόμο ο Ξαρχάκος.

 

Η μέρα που το τραγούδι «νίκησε» τους τραγουδιστές

Του Γιώργου Μυζάλη

Σαράντα (40) χρόνια πέρασαν από την πρώτη φορά που «ήρθαν στο φως» τα σπουδαία τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου για την κινηματογραφική ταινία «Ρεμπέτικο» (1983) του Κώστα Φέρρη. Και με αυτή την αφορμή, βρεθήκαμε χθες βράδυ στο Ηρώδειο. Τα τραγούδια της ταινίας δεν είναι απλά σπουδαία. Ουσιαστικά, είναι εκείνα που «ανέβασαν το επίπεδο» του συνθέτη με την κυκλοφορία τους. Γιατί άλλος ήταν ο Σταύρος Ξαρχάκος πριν το «Ρεμπέτικο» κι άλλος μετά. Και αυτή η παρατήρηση δεν είναι καθόλου «αξιακή», αλλά μόνο μουσικολογική. Ο ιδιοφυής συνθέτης προσέγγισε ένα είδος, στο οποίο δεν επιχειρούσε κανείς εκείνα τα χρόνια, συνθέτοντας μελωδίες που στέκουν δίπλα στα μεγάλα ρεμπέτικα του Μάρκου και των άλλων επιφανών ρεμπετών.
Μια ανησυχία μοιραζόμασταν οι περισσότεροι για την επετειακή παρουσίαση του έργου: ποιος θα τραγουδήσει τα «δύσκολα» και απαιτητικά τραγούδια; To «Ρεμπέτικο» έχει αμανέδες, τσαλκάντζες, μελίσματα, «χρωματισμούς» που βάζουν ψηλά τον πήχη για τον ερμηνευτή. Οι «πρώτοι διδάξαντες» (σ.σ. Νίκος Δημητράτος, Σωτηρία Λεονάρδου, Τάκης Μπίνης, Κώστας Τσίγκος, Θεόδωρος Πολυκανδριώτης) ήταν «oldschoolers» με «γαλόνια», αλλά και χρόνια φευγάτοι. Στο σήμερα, ποιος; Ποιος θα σηκώσει το «βάρος»; Αυτός είναι γενικότερος προβληματισμός του γράφοντος για το σύνολο των μεγάλων και απαιτητικών τραγουδιών του παρελθόντος. Εδώ, υπάρχει μια παγίδα, στην οποία ΔΕΝ έπεσε ο μέγας Ξαρχάκος χθες.
Όταν σκεφτόμαστε «αντικαταστάτες» των παλιών – του Μητροπάνου, του Βοσκόπουλου, της Μοσχολιού κ.ο.κ – το μυαλό μας ανατρέχει σε ονόματα του σημερινού πάνω – πάνω ραφιού. Κι εκεί την «πατάμε». Για δυο λόγους: τόσο γιατί οι επιφανείς σύγχρονοι τραγουδιστές έχουν ήδη ξεχωρίσει και αποκτήσει ένα προσωπικό ύφος, όσο και γιατί οι ίδιοι, ακόμα και αν θέλουν να «αναλάβουν» το βάρος μιας καταξιωμένης ερμηνείας, δεν επιθυμούν να «αλλάξουν δρόμο» στην προσωπική τους πορεία. Όσο καλά και αν τραγουδήσει ο Μίλτος Πασχαλίδης ένα τραγούδι του Μητροπάνου, ποτέ του δεν θα «παρατήσει» τα δικά του για να γίνει τραγουδιστής αφιερωμάτων του μεγάλου απόντα. Και ευτυχώς, δηλαδή.
Χθες το βράδυ στο Ηρώδειο, η λύση δόθηκε με τον απλούστερο τρόπο: οι μουσικοί της λαμπερής ορχήστρας «το πήραν πάνω τους». Από όσους τραγούδησαν χθες το βράδυ στο Ηρώδειο, μόνο η Ηρώ Σαΐα μπορεί να χαρακτηριστεί αμιγώς τραγουδίστρια. Όλοι οι υπόλοιποι είναι πρωτίστως μουσικοί και εν συνεχεία «υπηρεσιακοί» τραγουδιστές. Προσέξτε, όμως: με «χιλιόμετρα» σε απαιτητικά όργανα του είδους ή/και εμπεριστατωμένες σπουδές στη βυζαντινή μουσική. Και το καλύτερο; Με μια διάταξη στο χώρο που δεν άφηνε περιθώριο για κανέναν «χωροταξικό βεντετισμό». Όλοι ίσοι. Μεταξύ ίσων. Και όλοι, «υπάκουοι» στα κελεύσματα του πραγματικού αρχηγού: του συνθέτη – μπροστάρη.
Ένας μουσικός ή/και ένας ψάλτης μπορεί να τραγουδήσει μοναδικά τα τραγούδια του «Ρεμπέτικου». Γιατί «βλέπει μέσα τους», μπορεί να αναγνωρίσει το μεγαλείο τους, μπορεί να τα αποκωδικοποιήσει. Και αυτό συνέβη χθες βράδυ στο Ηρώδειο. Αυτό έκανε ο Ζαχαρίας Καρούνης, αυτό πέτυχε ο Θοδωρής Μέρμηγκας και κοντά τους αρίστευσε η Ηρώ Σαΐα, αλλά και όλοι οι «ενεργοί» παιχταράδες του πάλκου. Μας «πήραν σβάρνα» ξεβολεύβοντάς μας. Πολύ συχνά έψαχνες να βρεις ποιος τραγουδάει. Ποιος από όλους. Και καθόλου δεν θα σταθώ σε επιτυχείς ή ατυχείς επιλογές. Χθες το βράδυ στο Ηρώδειο η σκηνή ήταν «ανοιχτή». Θαρρείς και δεν ήταν σκηνή αλλά μια μεγάλη μάζωξη ανθρώπων που θέλουν να συμπράξουν επί ίσοιςόροις.
Παρακαταθήκη του Ξαρχάκου ήταν η χθεσινοβραδυνή συναυλία. Του Ξαρχάκου που πήρε και ο ίδιος το μικρόφωνο (και τα «σπλάχνα» μας με τις λιτές, τρεμάμενες, συναισθηματικές ερμηνείες του).
Δεν ξεχωρίζω κανέναν από χθες και τους ευγνωμονώ όλους. Για αυτό και θέλω να κλείσω το παρόν με την αναφορά στα ονόματα των ανθρώπων που μας «κοινώνησαν» από σκηνής:

Ανδρεάδης Θανάσης: ψάλτης
Βασίλας Γρηγόρης: μπουζούκι, τραγούδι
Βεργόπουλος Φώτης: μπουζούκι, τραγούδι
Δρογκάρης Βασίλης: ακορντεόν
Ζάκκας Ηρακλής: μπουζούκι, τραγούδι
Καρούνης Ζαχαρίας: τραγούδι
Καψοκαβάδης Αλέξανδρος: τζουράς, τραγούδι
Κολοβός Κωνσταντίνος: ψάλτης
Κουμεντάκης Λάζαρος: ψάλτης
Λίβανος Δημήτρης: μπουζούκι, τραγούδι
Μέρμηγκας Θοδωρής: κιθάρα, τραγούδι
Νεοφυτίδης Νεοκλής: πιάνο
Νικόπουλος Γιώργος: κιθάρα, τραγούδι
Ξαρχάκος Σταύρος: ενορχήστρωση - διεύθυνση ορχήστρας
Παππάς Γιώργος: μπουζούκι, τραγούδι
Πάππος Μανώλης: μπουζούκι, τραγούδι
Πασχαλίδης Βαγγέλης: σαντούρι
Ρέππας Δημήτρης: μπουζούκι, τραγούδι
Σαΐα Ηρώ: τραγούδι
Τζίκας Αντώνης: κόντρα μπάσο
Τρασάνης Χάρης: ψάλτης