«Το τανγκό είναι ένας καμβάς όπου μπορώ να βάλω τους ακροατές στους λαβύρινθους με τον Μινώταυρο»

Με αφορμή τη συναυλία του στο Ωδείο Αθηνών, ο συνθέτης Γιάννος Αιόλου μιλάει στο loaded

«Ένα ατμοσφαιρικότατο έργο υψηλής αισθητικής», «κομμάτια… αληθινά έργα τέχνης», «μια ηχητική μαγεία στα αυτιά μας…»!

Αυτές είναι μερικές από τις κριτικές που έχει λάβει ο Γιάννος Αιόλου, ο συνθέτης του Tango των Χριστουγέννων, για το καινούριο μουσικό του έργο «Tangos του Μαγικού Ρεαλισμού», το οποίο έχει ταξιδέψει σε πολλά κράτη του κόσμου αποσπώντας μέχρι στιγμής 5 διεθνή βραβεία…

Ένα έργο που θα παρουσιάσει για  πρώτη φορά στην Αθήνα, με την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ, την Πέμπτη 21 Μαρτίου στο Ωδείο Αθηνών.

O Γιάννος Αιόλου έχει μια πολύχρονη και σημαντική καλλιτεχνική πορεία ως δημιουργός, με μεγάλη εμπειρία σχεδόν σε κάθε πτυχή της μουσικής και της κινηματογραφικής παραγωγής. Έχει γράψει μουσική για κινηματογράφο, θέατρο, μοντέρνο χορό, ορχηστρικά έργα, χορωδιακά, κύκλους τραγουδιών, τηλεοπτικά projects, έχει σπουδαίες συνεργασίες όπως αυτή με τον σκηνοθέτη Φατίχ Ακίν και πολλές διακρίσεις και βραβεύσεις…

Πάντα όμως, ό, τι κι αν κάνει η εμμονή του, όπως συνηθίζει να λέει ο ίδιος, είναι μία … Η ανθρώπινη ψυχή!!

Ο Γιάννος Αιόλου δημιουργεί μουσική για να μας ταξιδέψει όπως ο κινηματογράφος, όπως τα βιβλία, όπως ο χορός … ένα ταξίδι στην ανθρώπινη καρδιά, ανακαλύπτοντας το εσωτερικό μας σύμπαν...

Ρεαλισμός, μαγεία και tango … Πώς ενώνονται στο δικό σας μουσικό σύμπαν κ. Αιόλου;

Σε κάθε «ανθρωποσύμπαν» (εννοώ τον κόσμο που ορίζει ο καθένας μας ως δικό του πραγματικό σύμπαν πραγμάτων αλλά και ιδεών, πιστεύω και αξιών) υπάρχει πάντα χώρος για «μαγεία», χώρος για αυτό που είναι ανεξήγητο, που μας υπερβαίνει, για αυτό που θα θέλαμε να πιστέψουμε αλλά ίσως δεν μπορούμε…Και ευτυχώς, χωρίς αυτή δεν υπάρχει παράθυρο στο ‘άλλο’, στο όνειρο, στο υπερβατικό.

Ο μαγικός ρεαλισμός είναι ένα κίνημα που χρησιμοποιεί το στοιχείο της μαγείας ως πραγματικό, σε άρρηκτη σχέση με το πραγματικό. Στην φανταστική λογοτεχνία έχουμε κόσμους εξωγήινους, δυστοπικούς, σύμπαντα που εκ των προτέρων δεχόμαστε ότι είναι φανταστικά. Στον μαγικό ρεαλισμό τα μαγικά στοιχεία ενυπάρχουν στον πραγματικό καθημερινό μας κόσμο και συνδιαλέγονται με πραγματικούς χαρακτήρες σε πραγματικές καταστάσεις. Όχι γιατί δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα πραγματικά από τα μαγικά, ούτε γιατί θέλει να εντυπωσιάσει το κοινό. Αλλά γιατί με αυτό τον τρόπο φωτίζονται τα πραγματικά στοιχεία με τρόπο ώστε να αναδεικνύονται πιο ρεαλιστικά, πιο πραγματικά και πιο ουσιαστικά.

Στην μουσική είναι λίγο δύσκολο να οριστεί τι είναι το ρεαλιστικό και τι όχι. Στο δικό μου μουσικό σύμπαν ρεαλιστικό είναι ό,τι ανήκει στην βασική τονικότητα – σας απαντώ αναγκαστικά μουσικά αφού με ρωτάτε για το μουσικό μου σύμπαν. Οτιδήποτε έξω από αυτή είναι ‘μαγικό’ με την έννοια του ‘ξένου’. Μετά από δέκα χρόνια δουλειάς πάνω στην χρήση της μετατροπίας (της αλλαγής τονικότητας – του πολυτονικού συστήματος μουσικής γραφής δηλαδή), πιστεύω ότι έχω ένα δικό μου τρόπο να συνδιαλέγονται τα πραγματικά στοιχεία της μουσικής μου με τα μαγικά, χωρίς να είναι ξένα, με τρόπο ώστε να μπορούν να πουν μαζί μια «μουσική ιστορία μέσα στο κίνημα του μαγικού ρεαλισμού». Το Τάνγκο γεννιόταν από Ευρωπαίους μουσικούς κυρίως στην Λατινική Αμερική, αλλά και στην Ευρώπη την εποχή του Μπόρχες. Και την έχει χρησιμοποιήσει σε πολλές ιστορίες του, ως μια μουσική των καταγωγίων, του περιθωρίου, του πάθους, των ανθρώπων του μόχθου αλλά και της σκιάς… Μετά την αρχική μου σχέση με το Τάνγκο στην μουσική της ταινίας «Το Τανγκό των Χριστουγέννων», το Τάνγκο απέκτησε και για μένα μια θέση μεταξύ ρεαλιστικού και μαγικού, ενός φαινομενικά ξένου κόσμου που όμως φαίνεται ότι τον περιείχα, και άρχισα να τον διασχίζω για να τον γνωρίσω πιο βαθιά.

Στα «Tangos του Μαγικού Ρεαλισμού» πώς συνδυάζεται η κινηματογραφική γραφή σας με την παράδοση των tangos;

Το Τάνγκο είναι μια μουσική φόρμα που μου επιτρέπει να γράφω με τρόπο κινηματογραφικό όπως λέτε. Να μπορώ να αφηγηθώ μουσικές ιστορίες όπως κάνω και με τη μουσική για κινηματογράφο. Είναι μια φόρμα που μπορεί να είναι σύνθετη, συμφωνική στη σκέψη της, με μέρη της ορχήστρας να παίζουν σύνθετες ρυθμικές δομές και φράσεις, με ηχοχρώματα που συγκινούν, ξαφνιάζουν, συνεπαίρνουν. Είναι ένας καμβάς όπου μπορώ ανενόχλητος να βάλω τους ακροατές στους λαβύρινθους με τον Μινώταυρο όπως στις ιστορίες του Μπόρχες, την επόμενη να είναι σε ένα σπίτι με πνεύματα όπως στις ιστορίες της Αλιέντε, και στην επόμενη να τους καίει ένας έρωτας παντοτινός όπως στα χρόνια της χολέρας του Μάρκες…

Υπάρχουν Έλληνες δημιουργοί επηρεασμένοι από το κίνημα του Μαγικού Ρεαλισμού που θαυμάζετε;

Υπάρχουν πολλοί δημιουργοί που δημιουργούν μέσα στο κίνημα του Μαγικού Ρεαλισμού, άλλοι πιο συνειδητά και άλλοι ‘μπαινοβγαίνοντας’ σε αυτό. Η Ζυράννα Ζατέλη, ο Γιάννης Ξανθούλης που κάποιες φορές γράφει έτσι, ο Ανδρέας Μήτσου, η Ρέα Γαλανάκη, και πολλοί άλλοι αξιόλογοι συγγραφείς.  Φυσικά πολλοί συγγραφείς του εξωτερικού όπως όλοι οι γνωστοί της Λατινικής Αμερικής (με κορυφαία επίδραση σε εμένα τον Μπόρχες) ο Μάρκες, η Αλιέντε, ο Φουέντες, ο Κορτεσάρ, αλλά και εκτός Λατινικής Αμερικής όπως ο Μουρακάμι, ο Ορχάν Παμούκ, ο Ρούσντι.

Τα «Tangos του Μαγικού Ρεαλισμού» αποτελούν μια αφήγηση με αρχή, μέση και τέλος ή 18 ξεχωριστά θέματα;

Υπάρχει η θεωρία ότι οι συγγραφείς γράφουν πάντα την ίδια ιστορία - μέσα σε χιλιάδες αφηγήσεις που φαίνονται διαφορετικές, και οι συνθέτες το ίδιο θέμα μέσα από χιλιάδες μουσικές φράσεις… και μπορεί να ισχύει με την έννοια της ‘προσωπικής αφήγησης’, της προσωπικής φωνής. Τα 18 θέματα του έργου θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως μια συλλογή μουσικών διηγημάτων με βασικό θέμα ένα: τους εσωτερικούς μου λαβύρινθους. Είναι ένα μουσικό τετράδιο της τελευταίας δεκαετίας γραμμένο υπό το φως του Μαγικού Ρεαλισμού.

Το έργο σας, το οποίο κυκλοφόρησε σε cd πριν ένα χρόνο, έχει αναγνωριστεί, βραβευθεί και έχει αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές στο εξωτερικό. Πιστεύετε ότι στην Ελλάδα έχουμε πιο «αργά αντανακλαστικά» στο να ανακαλύψουμε έργα με μια ξεχωριστή πρόταση;

Μου αρέσει πολύ να μιλάω για τον χρόνο γιατί είναι μια έννοια τόσο πολύπλοκη και θεμελιώδης όσο και εντελώς τεχνική, παρεξηγημένη και λανθασμένη παρότι την χρησιμοποιούμε όλοι κάθε μέρα. Ο χρόνος δεν είναι γραμμικός, ούτε σταθερός, ούτε εύκολο να μετρηθεί. Μετρούμε κύκλους στη φύση και κινήσεις πλανητών, αλλά ο χρόνος που εμπεριέχεται σε κάθε ον ή διαδικασία δεν είναι σε ευθεία αναφορά με αυτά πάντα. Άλλος είναι ο χρόνος για ένα παιδί, άλλος για έναν υπερήλικα (προσοχή, δεν εννοώ απλά την αίσθηση του χρόνου – εννοώ τον ίδιο τον χρόνο μέσα τους), οι εννέα εβδομάδες μιας πεταλούδας είναι ίδιες με τα πενήντα χρόνια ενός βραδύποδα της Λατινικής Αμερικής, και τα ενενήντα χρόνια ενός ανθρώπου...

Και για να απαντήσω στο ερώτημά σας: δεν έχει σχέση ο χρόνος που αντιδρά το κοινό ή οι θεσμοί σε μια χώρα ούτε με το έργο, ούτε με την ίδια την χώρα πολλές φορές. Τον Μπόρχες η Λατινική Αμερική τον γνώρισε αφού τον ανακάλυψε πρώτα μια μερίδα διανοούμενων της Ευρώπης, τον Ελ Γκρέκο ο κόσμος όλος, 400 σχεδόν χρόνια μετά τον θάνατό του αφού τον ανακάλυψε η ομάδα των καλλιτεχνών γύρω από τον Πικάσο, κλπ. Φυσικά δεν προσπαθώ να συγκριθώ με αυτούς τους μύθους, απλά προσπαθώ να σας εξηγήσω ότι ο χρόνος δεν είναι συνδυασμένος με αυτά που νομίζουμε, ούτε υπολογίζεται, ούτε μετριέται με ανθρώπινα χρόνια, μέρες και επετείους. Είναι συνδιαλεγόμενο μέγεθος, πολυπαραγοντικό.

Ο χρόνος κάθε εξέλιξης είναι σαν το βιβλίο του Μπόρχες που δεν είχε ούτε πρώτη ούτε τελευταία σελίδα. Έτσι είναι και η σχέση κάθε έργου με το κοινό και την ιστορία, με την έννοια ότι έχει αρχίσει να γράφεται πολύ πριν το αρχίσει ο καλλιτέχνης και συνεχίζει να γράφεται διαρκώς, στη σχέση του με τον χωροχρόνο, και μετά την παρέμβαση του καλλιτέχνη. 

Ηχογραφήσατε το album «Tangos του Μαγικού Ρεαλισμού» με την Sofia Soloists Chamber Orchestra και τώρα συνεργάζεστε με την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ. Οι πρόβες είναι στο τελικό στάδιο. Μιλήστε μας γι’ αυτή τη συνεργασία

Συνεργάζομαι από το 1996 με συμφωνικές ορχήστρες, πρωτίστως των πρώην ανατολικών χωρών γιατί είχαν πάντα μια εξαιρετική μουσική παιδεία, λόγω της έμφασης που έδινε το καθεστώς στις κλασικές τέχνες, δηλαδή την κλασική μουσική και το μπαλέτο, και επίσης γιατί παρά την αμιγώς κλασική τους εκπαίδευση ήταν πάντα ανοιχτές στο νέο, το σύγχρονο, αυτό που τους εξελίσσει. Για αυτό και έχουν κατακτήσει αυτές οι ορχήστρες, παρά το κακό brand name ίσως που έχουν όλες οι χώρες, εκτός των μεγάλων δυτικο-κεντρικών της Ευρώπης, μια ξεχωριστή θέση στο παγκόσμιο μουσικό στερέωμα.

Αυτή τη φορά έχω την τιμή και τη χαρά να συνεργάζομαι με την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ, μιας ορχήστρας με 70 χρόνια ιστορία, που παρά τα πολλά προβλήματα του Ελληνικού δημοσίου προσπαθεί και κρατά τον πήχη ψηλά. Πρωτίστως βασισμένη στην προσπάθεια ατόμων όπως ο Γιώργος ο Αραβίδης, ο μαέστρος τους, που πέραν της εξαιρετικής του γνώσης έχει την αιώνια φρεσκάδα να θέλει να «μπαίνει» σε νέα πράγματα, να τα γνωρίζει μέσα από την αγάπη του για αυτό που κάνει και με την ίδια αγάπη να τα διδάσκει στην ορχήστρα και να τα παρουσιάζει στο κοινό. Είναι χαρά η συνεργασία μαζί τους καθώς και με τους δύο εξαίρετους σολίστες, τον Θάνο Μαργέτη στο πιάνο και τον Δημήτρη Αραμπατζή στο ακορντεόν. Οι πρόβες είναι εξαντλητικές, αλλά είναι μαγικές.

Η αδρεναλίνη της ενέργειας που παράγεται όταν οι ψυχές 30 ανθρώπων ευθυγραμμίζονται και πάλλονται μαζί, λειτουργεί σαν την αίθουσα με τους καθρέφτες του Μπόρχες, που το φως γίνεται έκρηξη, μέθεξη… Είναι αυτή η μαγεία που σε κάνει να αισθάνεσαι συγγενής με ανθρώπους που ενδεχομένως γνωρίζεις λίγο, όπως χορεύοντας Τάνγκο με μια ντάμα που μόλις πρωτογνώρισες. Αυτή η μαγεία δυστυχώς κρατά όσο διαρκεί και η μουσική… για αυτό και συνεχίζουμε να κάνουμε μουσική, αναζητώντας αιωνίως αυτή την ταύτιση…

Τι να περιμένουμε κ. Αιόλου, όσοι παρακολουθήσουμε την παράστασή σας το βράδυ της Πέμπτης 21 Μαρτίου στο Ωδείο Αθηνών;

 Είναι μια συναυλία του έργου μου συνοδεία Τάνγκο χορού από τους Gabriel Marino και Βάσια Θανοπούλου που όποιος έρθει, σας υπόσχομαι ότι δεν θα βαρεθεί, και ελπίζω να φύγει γεμάτος ηχοχρώματα, συναισθήματα, εικόνες.

Λεπτομέρειες για τη συναυλία ΕΔΩ