«Μου λείπει αυτός ο ευφυέστατος, απλός τρόπος που είχε ο Θάνος να λύνει προβλήματα»

Ο Θύμιος Παπαδόπουλος μιλά στο loaded.gr με αφορμή τις δύο συναυλίες -αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο στο Ηρώδειο στις 15 και 16 Ιουλίου

Αφορμή για την κουβέντα που κάναμε με τον Θύμιο Παπαδόπουλο είναι η παράσταση με τίτλο “Τους προβολείς στήσε, μουσικές και τραγούδια από το θέατρο”, με την οποία ξεκινά το Φεστιβάλ Αθηνών το κουτσουρεμένο φετινό του πρόγραμμα.

Αφιέρωμα στα τραγούδια και στις μουσικές που έγραψε ο Θάνος Μικρούτσικος για το θέατρο. Είπαμε πάρα πολλά πράγματα και θα μπορούσαμε να πούμε ακόμα περισσότερα για αυτή τη σπουδαία προσωπικότητα που λέγεται Θάνος Μικρούτσικος.

Συνέντευξη στον Παναγιώτη Χαραλαμπάκη

Τι σας συνέδεε με τον Θάνο Μικρούτσικο;

Ήμασταν τόσο φίλοι, που μπορούσαμε να δουλεύουμε μαζί, ακόμα και όταν διαφωνούσαμε. Καμιά φορά λένε κάποιοι ότι συνεργάζονται γιατί συμφωνούν. Εμείς με το Θάνο ακόμα κι αν διαφωνούσαμε θα βρίσκαμε τρόπο να συνεργαστούμε. Ο Θάνος ήταν ένας σπουδαίος συνθέτης με εξαιρετική προσωπικότητα, που καθόρισε τη σύγχρονη ελληνική μουσική και το τραγούδι, όπως το ξέρουμε σήμερα. Εμένα, που συνεργαζόμασταν τόσο πολύ, υπάρχουν κι άλλα πράγματα που μου λείπουν. Μου λείπει αυτός ο ευφυέστατος, απλός τρόπος που είχε ο Θάνος να λύνει προβλήματα.

Λέω αρκετές φορές ότι μου λείπει ο Θάνος-εργάτης. Ο Θάνος ήταν εργάτης μέχρι και την τελευταία στιγμή. Έκανε εργασία. Επομένως αυτή η περίφημη μουσική συνεργασία που είχαμε δεν ήταν πάντα μονοσήμαντη. Έβρισκε πανέξυπνα, τρόπους να χρησιμοποιήσει τους γύρω του. Και ένας από αυτούς τους γύρω του ήμουν και εγώ. Και το έκανε μ’ έναν κομψά ευφυή τρόπο. Και μ’ ένα τρόπο που να τιμά τους συνεργάτες του.

Πώς προέκυψε η ιδέα για τις δύο συναυλίες στο Ηρώδειο; Ήταν μία δική του ιδέα;

Στο παρελθόν είχα συζητήσει τέτοιες ιδέες με το Θάνο, οι οποίες δεν είχαν ποτέ ευοδωθεί, κυρίως λόγω του όγκου του έργου, αλλά και λόγω του ότι ένας άνθρωπος σαν το Θάνο που κοίταζε πάντα μπροστά, έβλεπε μόνο τα τελευταία και προχωρούσε στα επόμενα. Ενώ πολλές φορές βλέποντας το υλικό συζητούσαμε αν θα μπορούσε να γίνουν πράγματα, τελικά το αφήναμε. Και θα έμενε πάντα πίσω γιατί ο Θάνος κοιτούσε μπροστά.

Τα τελευταία χρόνια έγινε μια πραγματική συγκέντρωση του έργου του γιατί τα κομμάτια που είναι γραμμένα για θέατρο, άλλα είχαν την τύχη να δισκογραφηθούν και άλλα όχι. Έχουμε καθίσει και έχουμε ψάξει παλιά αρχεία ταινιών και ίσως να έχει βρεθεί το παν των ηχογραφήσεων. Βοήθησε πάρα πολύ σε αυτό και ο Κώστας Θωμαΐδης που είναι τρομερός αρχειάκιας με τις μουσικές. Μάλιστα ακόμα μεταγράφονται κάποιες ταινίες. Όμως, έστω και σε μία πρόχειρη ηχογράφηση, υπάρχει στα χέρια μας όλο το έργο του Θάνου για το θέατρο, και όχι μόνο αυτά που έχουν κυκλοφορήσει σε δίσκο. Αυτό άνοιξε σιγά σιγά την όρεξη.

Η ιδέα, λοιπόν, ήταν της συζύγου του Θάνου, της Μαρίας Παπαγιάννη και παρά το ότι ήταν κάτι που ήθελε πάρα πολύ συζήτηση και που υπήρχαν και πάρα πολλές απόψεις, λόγω του όγκου του έργου και της ανομοιομορφίας αυτού, αποφασίστηκε ότι κάποια στιγμή μέσα στο χρόνο θα γίνει. Θα δουλέψουμε και θα το κάνουμε. Δεν θα ήταν η πρώτη συναυλία μετά τις 20/1, αλλά ο κορωνοϊός έφερε έτσι τα πράγματα που είναι η πρώτη.

Υπάρχει, λοιπόν, ένας τεράστιος όγκος έργου, που είναι είτε ορχηστρικά, είτε τραγούδια, τα οποία βρίσκονται σε μία ανομοιόμορφη κατάσταση. Κάποια είναι σε πρόχειρη ηχογράφηση, κάποια είναι σε ζωντανή ηχογράφηση μέσα από το θέατρο και κάποια είναι σε δίσκο. Αν κανείς ήθελε να κάνει μία απόλυτα επιστημονική συναυλία, να παρουσιαστεί το έργο, χωρίς να έχει τόσο το συγκινησιακό χαρακτήρα, αλλά να έχει περισσότερο την ενημέρωση του κόσμου για το τι είναι θεατρικό θα θέλαμε μία τεράστια συναυλία ή μια σειρά συναυλιών.

Και βέβαια μία από τις δυσκολίες μιας τέτοιας συναυλίας που κοιτάει ρεπερτόριο που είναι και προς τη μια κατεύθυνση και προς την άλλη, είναι πώς θα δέσουμε μια τέτοια συναυλία που η διάθεση του Θάνου είναι να ασχολείται με τα πάντα. Πώς θα τα βάλουμε δίπλα δίπλα. Αποφασίστηκε λοιπόν ότι σε πρώτη φάση θα έπρεπε να κάνουμε μια απλή επιλογή κομματιών χωρίς καμια διάθεση επιστημονικότητας, χωρίς να προσπαθήσουμε να καλύψουμε όλα τα έργα  -δεν μπορούσαμε κιόλας- και αυτό να περιέχει δύο πράγματα. Κομμάτια που ο κόσμος τα ξέρει πολύ καλά, όμως δεν γνωρίζει ότι ήταν γραμμένα για το θέατρο. Παράδειγμα το “Ελένη” ή το “Άννα μην κλαις”. Και ταυτόχρονα να σκάψουμε και μέσα σε κομμάτια που είναι λιγότερο γνωστά και προέρχονται και αυτά από το θέατρο. Χωρίς όμως με μία τέλεια επιστημονική διάθεση.

Ο Θάνος στα θεατρικά του τραγούδια λειτουργούσε κατά παραγγελία;

Δεν ήταν ακριβώς παραγγελία, γιατί τον Θάνο τον ήξεραν οι σκηνοθέτες. Παίρνανε έναν άνθρωπο πολύ έμπειρο από το θέατρο και περίμεναν να τους δώσει ιδέες. Ο Θάνος εκείνο που έκανε ήταν το εξής: Δεν έβαζε ως προτεραιότητα το προσωπικό του ύφος. Αυτό το έκανε στους προσωπικούς του δίσκους. Όταν έγραφε για θεατρικό έργο -και το λέω με απόλυτη σιγουριά αυτό- το έβλεπε τόσο σημαντικό όσο τη δική του μουσική. Και βοηθούσε, έχοντας προσωπική άποψη.

Αν κάποιος κοιτάξει μεμονωμένα μερικά κομμάτια ίσως του φαίνονται εξτρεμιστικά περίεργα. Γιατί ο Θάνος δεν λειτουργούσε με την έμπνευση του "συγκεντρώνω συμπαγή τραγούδια", αλλά προσπαθούσε να υποβοηθήσει το θέαμα. Και το έκανε. Ήταν πολύ πεπειραμένος σ’ αυτό. Μερικά τραγούδια, αν τα απομονώσεις, ίσως φαίνονται κάπως περίεργα και ίσως πρέπει να τα διασκευάσεις ή και να τα παραλείψεις από μια τέτοια συναυλία. Για παράδειγμα το τραγούδι “Στις αρχές του Φθινοπώρου”, που τελικά δεν το βάλαμε βέβαια και το λέει η Ελευθερία Αρβανιτάκη, στην πρωτότυπη εκτέλεση που είχε γραφτεί για το θέατρο είχε διάρκεια 18 λεπτά. Επίσης υπάρχει ένα καταπληκτικό ορχηστρικό του Θάνου το οποίο θα το παίξουμε στις δύο συναυλίες και που τότε στην παράσταση είχε διάρκεια 36 δευτερόλεπτα, παίχτηκε δηλαδή ένα πολύ μικρό μέρος του. Θα το παίξουμε, λοιπόν, σ’ αυτή την παράσταση ολόκληρο.

Θα μας πείτε για τους συμμετέχοντες;

Ο Κώστας Θωμαΐδης είναι ένας ερμηνευτής που εχει συνεργαστεί πάρα πολύ με τον Θάνο. Και εξαιτίας αυτής της σπάνιας ικανότητας που έχει να ερμηνεύει και δύσκολα κομμάτια, ο Θάνος τον εχει αξιοποιήσει κατά κόρον στα θεατρικά. Έχω στα χέρια πάρα πολλές ηχογραφήσεις πρωτότυπες, μερικές απ’ αυτές μη εκδομένες -για παράδειγμα το “Επέστρεφε” έχει εκδοθεί, άλλα δεν έχουν- που στην πρωτότυπη εκτέλεση είναι ο Κώστας Θωμαΐδης. Αυτός έχει συμμετάσχει δηλαδή ζωντανά και σαν τραγουδιστής σε πολλά θεατρικά έργα.

Η Ρίτα Αντωνοπούλου είχε δουλέψει εξαιρετικά πολύ με το Θάνο και είναι ιδανική ερμηνεύτρια πολλών τέτοιων τραγουδιών. Ο Χρήστος Θηβαίος έχει αποδείξει εδώ και μια εικοσαετία πια πόσο ταιριαστή είναι η φωνή του με πολλά τραγούδια του Θάνου. Η ευχάριστη έκπληξη για μας είναι ο Φοίβος Δεληβοριάς, που παρόλο που δεν έχει συνεργαστεί με το Θάνο, τα τελευταία χρόνια, που ήταν και γείτονες, είχαν γίνει πάρα πολύ φίλοι και εξέφραζαν μια επιθυμία να βρεθεί κοινός τόπος. Και βρέθηκε τώρα. Και με πολύ χαρά στις πρώτες αναγνωριστικές πρόβες που κάναμε άκουσα έναν πολύ ενδιαφέροντα Φοίβο σε κομμάτια του Θάνου.

Επίσης υπάρχουν κείμενα, που έχει επιμεληθεί ο Οδυσσέας Ιωάννου και είναι είτε πρωτότυπα κείμενα του Οδυσσέα είτε κείμενα του Θάνου, δεδομένου ότι η βιογραφία του Θάνου, την οποία έχει επιμεληθεί ο Οδυσσέας, προκύπτει από ηχογραφήσεις συνεντεύξεων. Υπάρχουν, λοιπόν, κείμενα του Οδυσσέα που θα τα ερμηνεύσει η Ρένια Λουιζίδου και σε κάποια θα συμμετέχει και ο Φοίβος. Εννοείται ότι ένα τέτοιο σύνθετο πράγμα χρειάζεται και μια σκηνοθετική επιμέλεια, την οποία θα κάνει η Σεσίλ Μικρούτσικου. Θα έχουμε μια ομάδα έξι μουσικών, στην οποία θα συμμετέχει ο Θοδωρής Οικονόμου, στον οποίο ήδη αναφερθήκαμε, ο Γιώργος Κατσίκας στα τύμπανα, ο Δημήτρης Ντούτσουλης στο μπάσο, ο Δημήτρης Αγάθος στην τρομπέτα, ο Τζίμης Σταρίδας στο τρομπόνι και εγώ. Ο Γιώργος Κορρές και ο Γιώργος Κολεβέντης θα κάνουν την ηχοληψία και ο Ανδρέας Κούρτης τους φωτισμούς. Την εκτέλεση της παραγωγής θα κάνει ο Μάνος Τρανταλίδης.

Από καθαρή περιέργεια, θα ακούσουμε τον Φοίβο Δεληβοριά σε γνωστά τραγούδια του Θάνου ή έχει αναλάβει κάποια ίσως πιο δύσκολα κομμάτια, πιο θεατρικά;

Δεν είναι σωστό να λέμε τέτοιες λεπτομέρειες, αλλά θα πω μερικές. Κατ’ αρχήν μέσα στο πρόγραμμα περιέχονται αρκετά ομαδικά τραγούδια. Κάποια από αυτά τα τραγούδια είναι πολύ γνωστά και κάποια είναι λιγότερο γνωστά. Μέσα στα ομαδικά είναι και το πρώτο θεατρικό κομμάτι του Θάνου, “Αυτός ο τόπος” και άλλα όπως το “Παράξενο δεν είναι;”. Σ’ αυτά συμμετέχουν όλοι. Τώρα τα υπόλοιπα τραγούδια που λέει ο ίδιος Φοίβος, ναι, είναι θεατρικότερα.

Δυστυχώς και να θέλουμε δεν μπορούμε να κάνουμε σαν να μην υπάρχει. Εκτός από την αμηχανία της απουσίας του Θάνου Μικρούτσικου, φαντάζομαι θα υπάρχει και η αμηχανία των πρώτων συναυλιών μετά τον κορωνοϊό.

Πρέπει να σας πω ότι έχω περισσότερο τρακ κι από όταν ήμουν νέος. Έχω καιρό να αντιμετωπίσω κοινό και αυτό το κοινό που θα αντιμετωπίσω θα είναι διαφορετικό απ’ αυτό που ήξερα. Εχει κι αυτό "φάει την κλεισούρα" του. Πάμε να δούμε τι θα γίνει. Τρέμω και δεν νομίζω πως είμαι ο μόνος.

Νομίζω όμως ότι πρέπει να πούμε και δυο κουβέντες για το πώς το βίωσε και πώς θα το βιώσει το επόμενο διάστημα όλος ο κλάδος των ανθρώπων που ασχολούνται ευρύτερα με την τέχνη, γιατί στην αρχή είναι αλήθεια πως σας “ξέχασαν”.

Επειδή είναι μια δουλειά όπως ο τουρισμός και οι άνθρωποι που δουλεύουν περιστασιακά, θα πρέπει να δούμε τους τρόπους με τους οποίους θα αντιμετωπίσουμε τη νέα πραγματικότητα. Εννοείται ότι θα υπάρχουν -και ήδη ακούω πως υπάρχουν- πολλά οικονομικά προβλήματα. Θα ήταν ευχής έργον αν υπήρχε κάποια οικονομική βοήθεια.

Και κλείνοντας θα ήθελα να μου πείτε μια ιστορία που να αποτυπώνει όσο είναι δυνατόν τι ήταν ή μάλλον είναι ο Θάνος Μικρούτσικος; Τι προεξέχει από όλη την προσωπικότητα του; Τι ενδεχομένως θα θέλατε εσείς να υπογραμμίσετε;

Θα σας πω μια ιστορία για να καταλάβετε τι εστί Θάνος. Ο Θάνος, αν αφήσουμε έξω όλα αυτά που τα ξέρουμε όλοι, ήταν πάρα πολύ αποτελεσματικός, πάρα πολύ παραγωγικός. Πριν περίπου 20 χρόνια γράφω εγώ τη μουσική για ένα θεατρικό στην Πάτρα και γνωρίζομαι εκεί με μία νεαρότερη γυναίκα, συνθέτη, που ζει εκεί και με βοηθά, δεδομένου ότι εγώ δεν ζω εκεί.

Την θαυμάζω πάρα πολύ και της έχω πει ότι γράφει πάρα πολύ ωραία. Και μου λέει: “Καλά όλα αυτά, αλλά δεν έχω μάθει καθόλου πώς ηχογραφείτε. Δεν έχω εμπειρίες”. Της λέω: “Επειδή σε εκτίμησα πολύ, θα σου κάνω το καλύτερο δώρο που θα μπορεί να σου κάνει άνθρωπος. Μία μέρα που θα γράφουμε με το Θάνο, θα έρθεις στο στούντιο, θα έχω προειδοποιήσει εγώ το Θάνο, θα κάτσεις σε μια καρέκλα και δεν θα πεις κουβέντα.

Απλά θα βλέπεις. Κανείς δεν θα σου μιλάει και δεν θα μιλάς σε κανέναν”. Λοιπόν με το τέλος μου λέει: “Δεν έχω μάθει περισσότερα πράγματα στη ζωή μου απ’ όσα έμαθα σ’ αυτό το εξάωρο”. Είδε τον Θάνο να παίρνει αποφάσεις. Όχι να της δείχνει πράγματα. Να παίρνει αποφάσεις. Της είχα πει “θα σου κάνω αυτό το δώρο, αντί να σου δώσω συμβουλές”, της είπα “έλα στο στούντιο και θα δεις”. Και είδα το θεό σίφουνα να δημιουργεί και να παίρνει αποφάσεις. Να πετάει πράγματα, να κρατάει πράγματα, να καθοδηγεί μουσικούς και τόσα άλλα.

Πληροφορίες για τις συναυλίες - αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο ΕΔΩ