«Ανάσα, η τέχνη της καρδιάς»

Κατά τη γνώμη μου, είναι ίσως ο πιο αδικημένος δίσκος του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού.

Του Παναγιώτη Χαραλαμπάκη

Ναι μεν κάποια από τα τραγούδια του δίσκου έχουν αγαπηθεί, αλλά αμφιβάλω αν η πλειοψηφία του κόσμου γνωρίζει την ύπαρξη αυτού του δίσκου. Επίσης δεν είμαι βέβαιος ότι είναι ευρέως γνωστό πως το ντεμπούτο της Λίνας Νικολακοπούλου στη δισκογραφία ήταν με τη Δήμητρα Γαλάνη, με την οποία συνυπογράφουν και το συγκεκριμένο δίσκο.

Κι αυτό επειδή στη συνείδησή του κόσμου το όνομα της στιχουργού έχει αναμφίβολα τοποθετηθεί πλάι σ’ αυτό του συνθέτη, Σταμάτη Κραουνάκη. Να σημειωθεί επίσης πως οι τρεις τους συναντήθηκαν και το ‘84 στα «Κανονικά», που μάλιστα είναι και ο πρώτος ολοκληρωμένος δίσκος των Κραουνάκη και Νικολακοπούλου. Μάλιστα η Δήμητρα Γαλάνη, όπως δηλώνει, βλέποντας εκείνα τα πρώτα στιχάκια της Λίνας, που ερμήνευσε, σκέφτηκε πως θα μπορούσε κι αυτή να μελοποιήσει κάτι στο μέλλον. Έτσι κι έγινε.

Το ‘95 λοιπόν, και έχοντας η στιχουργός κλείσει τον κύκλο της συνεργασίας της με τον Κραουνάκη, κυκλοφορεί ο εν λόγω δίσκος. Ο τίτλος του: «Ανάσα, η τέχνη της καρδιάς». Τα λόγια, όλα δικά της. Οι συνθέτες, ένας κι ένας. Κραουνάκης, Μικρούτσικος -με ένα τραγούδι- και βέβαια η Δήμητρα Γαλάνη, που υπογράφει τη μουσική στα περισσότερα κομμάτια του δίσκου. Να σημειωθεί ότι στο νούμερο 5 της δεύτερης πλευράς τη μουσική υπογράφει η ίδια η στιχουργός. Και είναι κάτι το οποίο επιχειρεί εξαιρετικά σπάνια. Όπως και το να ερμηνεύει τραγούδια της. Και το αποτέλεσμα την δικαιώνει. Το «Ανακαλύψαμε κάτι παλιό» είναι απ’ τις ακριβότερες στιγμές του δίσκου.

Ακούστε το όλο το άλμπουμ εδώ παρακάτω:

Όμως δεν είναι η μόνη. Ανέφερα και νωρίτερα πως αρκετά κομμάτια του δίσκου, αν και πολύ σπουδαία, ξεχάστηκαν με το πέρασμα των χρόνων. Όμως τα καλά τραγούδια δεν χάνονται. Πριν από περίπου ένα χρόνο η Νατάσσα Μποφίλιου, προσκεκλημένη στο Diesi in concert, μας θύμισε τα «Συρτάρια», τραγούδι που η Λίνα έγραψε ειδικά για τη Δήμητρα Γαλάνη. Κυρίως όμως στη Νατάσσα Μποφίλιου και στην Ελεονώρα Ζουγανέλη χρωστάμε το ότι το «Εγώ μιλάω για δύναμη» άγγιξε το ευρύ ακροατήριο, μετά την επανεκτέλεση που έκαναν στο δίσκο «Είπα στους φίλους μου», που κυκλοφόρησε το 2011.
Πάντως αν ένα τραγούδι άντεξε στο χρόνο αυτό είναι το τραγούδι, με το οποίο συμμετείχε στο δίσκο ο Θάνος Μικρούτσικος. Ένα σπουδαίο ζεϊμπέκικο.

Ατομική μου ενέργεια κι ανάσα μου στα χείλη
την πρώτη ουσία, την αρχή, σηκώστε με να δω
Όχι από περιέργεια, μα δε χωράω στην ύλη
κι ετούτη η ψεύτρα η εποχή την έχει για θεό.

Υπενθυμίζω πως ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1995. Δηλαδή αρκετά χρόνια πριν η πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας αντιληφθεί, βιαίως, ότι είχε θεοποιήσει τα υλικά αγαθά. Κι αυτό επιβεβαιώνει και την αξία της Νικολακοπούλου. Κι όταν λέω την αξία της, εννοώ την αξία της ως στιχουργού. Το ότι θέτει το συγκεκριμένο θέμα τη στιγμή που το θέτει δεν της προσδίδει κανένα κληρονομικό χάρισμα. Το αναφέρω αυτό, διότι πολλές φορές βαραίνουμε στους ανθρώπους των τεχνών με ευθύνες, που σε καμία περίπτωση δεν τους αναλογούν. Δεν θα ξεχάσω την απαίτηση μεγάλου μέρους του ακροατηρίου για πολιτικό τραγούδι, την προηγούμενη δεκαετία, με αφορμή την κρίση.

Οι πραγματικοί καλλιτέχνες, όμως, δημιουργούν για να καλύψουν πρωτίστως τις δικές τους ανάγκες. Το ότι η «Ατομική ενέργεια» περιγράφει τη συγκυρία είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων. Το ένστικτο της Λίνας, -φυσικά- το ταλέντο της, η μουσική του Θάνου Μικρούτσικου και βέβαια η τύχη να συνυπάρχουν όλα τα παραπάνω συνέβαλαν ώστε να μιλάμε για ένα τόσο σπουδαίο τραγούδι.

Και κάτι ακόμα. Έχω συχνά την αίσθηση ότι ο στίχος συνδέεται με το συνειδητό, ενώ η μουσική με το ασυνείδητο. Με λίγα λόγια ένας στίχος ξέρω γιατί μου αρέσει. Ενώ η μουσική απλά μου αρέσει. Μοναδική εξαίρεση αυτή η μεγάλη κυρία του ελληνικού στίχου. Οι ρίμες της είναι σαν γυναικεία τερτίπια. Νιώθω μάλιστα πολλές φορές ότι παίζει με τις λέξεις. Παριστάνει πώς της είναι εύκολη και ανώδυνη η στιχουργία. Και φυσικά την αδικώ γιατί είναι πολλά παραπάνω από αυτό που περιγράφω, αλλά με πιάνει πάντα απροετοίμαστο.

Πήρα καφέ πήρα γλυκό
καθώς τη στέρηση ελαττώνω
Πάνω στο πιάτο το λευκό
ίχνη από μαύρο δάσος λιώνω,

Μαύρο μπλου τζην, μαύρο μακό
και άσπρη άδετη ελβιέλα
Μ’ ότι καλό κι ό,τι κακό σου είπαν για μας,
Κοντά μου έλα

Αυτά τα τετράστιχα από το «Black Forest» φωνάζουν Νικολακοπούλου από μακριά.
Εξάλλου ποιος άλλος θα μπορούσε να ριμάρει το έλα με την ελβιέλα.
Αυτό εννοώ ότι ξαφνιάζει.
Κι όταν λέω πως την αδικώ, εννοώ πως αυτή δεν είναι η μόνη πτυχή της. Εκεί που σε γοητεύει ριμάροντας, ξαφνικά γράφει την «Ατομική ενέργεια» και τα πράγματα σοβαρεύουν απότομα. Μεστός, λαϊκός στίχος που θα ζήλευε και ο Άκης Πάνου.

Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλα τραγούδια του δίσκου.

Μα εγώ μιλάω για δύναμη,
της ελπίδας ισοδύναμη,
και γυρνάω στην αθωότητα,
την παλιά μου την ταυτότητα, απ’ το «Εγώ μιλάω για δύναμη»

Εμένα με συμφέρει να παίρνει η φύση εκδίκηση
για της ψυχής τη μαύρη, την άσκοπη διοίκηση, απ’ το «Εμένα με συμφέρει».

Σε ότι αφορά τη Δήμητρα Γαλάνη είναι η δεύτερη φορά που υπογράφει μουσικά ένα δίσκο μετά την συνεργασία της το 1991 με τον Παρασκευά Καρασούλο στο δίσκο «Φως». Η ίδια μάλιστα δήλωνε τότε πως όλο αυτό της ήταν εξαιρετικά αμήχανο, δεδομένης της συνεργασίας της με όλους τους σπουδαίους μας συνθέτες. Χαρακτηριστικά, σε συνέντευξη που είχε δώσει το 1996 στην τηλεοπτική εκπομπή της ΕΤ 1 «Ψιλό γαζί» με παρουσιαστές τον Ιεροκλή Μιχαηλίδη και την Έλενα Κουντουρά, αναφέρει πως προτιμά να μην αποδέχεται τον χαρακτηρισμό συνθέτης, μιας και η ίδια απλώς αναπαράγει αυτά που την δίδαξαν οι προγενέστεροι. Αδίκως βέβαια, γιατί μας έχει χαρίσει σπουδαία τραγούδια, με πιο πρόσφατα του νέου δίσκου της Παυλίνας Βουλγαράκη, στον οποίο έχει αναλάβει εξ ολοκλήρου τις μουσικές.

Και βέβαια σε ότι αφορά τα τραγούδια του δίσκου, πρέπει να πω ότι κακά τραγούδια δεν υπάρχουν. Αφορά και τις μουσικές της Δήμητρας και τους στίχους της Λίνας. Πρέπει να σημειωθεί μάλιστα πως ο δίσκος ανήκει στην κατηγορία των δίσκων, οι οποίοι ακούγονται ολόκληροι. Με δύο πλευρές. Απ΄τη μια υπάρχουν τραγούδια δεύτερης -για να μην πω τρίτης- ακρόασης που δεν θα κυκλοφορούσαν ποτέ ως single, απ’ την άλλη ένας δίσκος, που πωλείται ως ενιαίο προϊόν, αξιολογείται και ως τέτοιο. Και στο δίσκο δεν περισσεύει τίποτα.

Ακούγοντας κάποιος όλο το υλικό θα δει πως στο τέλος υπάρχουν και δύο κρυφά τραγούδια. Δύο δώρα της Γαλάνη και της Νικολακοπούλου στους ακροατές. «Εδώ κοιμάμαι» και «Γενικές προστακτικές». Τέλος στο δίσκο συμμετέχει ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, ερμηνεύοντας την «Άρτεμις». Πρέπει να σημειωθεί πως με αφορμή αυτή τη συμμετοχή υπάρχουν αναρτημένες αρκετές πληροφορίες σχετικά με το δίσκο στο «Στέκι φίλων του Βασίλη», τις οποίες δύσκολα θα βρει κάποιος οπουδήποτε αλλού στο διαδίκτυο.

Αυτός ήταν ο δίσκος «Ανάσα, η τέχνη της καρδιάς».